سازهای سنتی چینی کدامند

چین با میراث فرهنگی باستانی خود دارای سنت های متنوع و غنی از آلات موسیقی است. برای هزاران سال، این سازهای سنتی چینی نقش مهمی در موسیقی چینی ایفا کرده اند و تاریخ، فرهنگ و باورهای معنوی این کشور را منعکس می کنند. در این مقاله، ما سفری عمیق به دنیای شگفت‌انگیز آلات موسیقی چینی خواهیم داشت و در وبسایت آوازک تاریخ، طبقه‌بندی، ویژگی‌های منحصر به فرد و اهمیت فرهنگی آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

 

خاستگاه و طبقه بندی باستان

ریشه آلات موسیقی چینی را می توان در دوران باستان جستجو کرد و قدمت برخی از سازها به بیش از 9000 سال می رسد. سازهای چینی تنوع کم نظیری دارند و بر اساس مواد و روش ساخت به هشت دسته طبقه بندی می شوند: سازهای فلزی، سازهای سنگ، سازهای ابریشم، سازهای ساخته شده با بامبو، سازهای ساخته شده با چوب، سازهایی که با خاک رس ایجاد شده اند و سازهای کدویی و یا پوستی. هر دسته نشان دهنده گروه مجزایی از سازها است که هر کدام صدایی متفاوت می آفریند و هدف منحصر به فرد خود را دارند.

انواع سازهای سنتی چینی

 

سازهای زهی

در میان مشهورترین سازهای زهی چینی، گوکین، یک زهی هفت سیم با قدمتی بیش از 3000 سال است. گوکین که به عنوان “ابزار حکیمان” شناخته می شود، جایگاه مهمی در فرهنگ چینی دارد و به دلیل ویژگی های مراقبه و درون نگر خود مورد احترام است. از دیگر سازهای زهی قابل توجه می توان به ارهو، کمانچه دو سیم و پیپا، عود کنده شده با بدنه گلابی شکل متمایز اشاره کرد.

 

سازهای بادی

موسیقی چینی به دلیل طیف متنوعی از سازهای خود مشهور است و سازهای بادی نقش مهمی در این سنت غنی موسیقی ایفا می کنند. این سازها با تن صدای متمایز و قابلیت های بیانی خود، بُعد ملودیک و غنایی به ارکسترها و گروه های چینی می بخشند. تاریخچه سازهای بادی چینی هزاران سال را در بر می گیرد که شواهد آن به دوره نوسنگی باز می گردد. این سازها در کنار پیشرفت موسیقی چینی تکامل یافتند و منعکس کننده پیشرفت های فرهنگی و فناوری سلسله های مختلف بودند. سازهای بادی در طول سلسله تانگ (618-907 میلادی) و سونگ (960-1279 پس از میلاد) که موسیقی و هنر شکوفا شد، شهرت یافت.

سازهای بادی چینی طیف وسیعی از سازها از جمله فلوت، سازهای نی و اندام های دهان را در بر می گیرد. دیزی، یک فلوت بامبوی عرضی، یکی از محبوب ترین سازهای بادی است که به دلیل لحن رسا و تطبیق پذیری اش شناخته شده است. شنگ که یک ساز نی آزاد با دهان است، سابقه طولانی در چین دارد و اغلب در ارکسترهای سنتی چین استفاده می شود.  در ادامه برخی از این سازها معرفی خواهند شد.

فلوت (دیزی، شیائو): فلوت یکی از قدیمی ترین و رایج ترین سازهای بادی در چین است. دیزی یک فلوت بامبوی عرضی با غشای وزوز متمایز است که کیفیت صدای بی‌نظیری را اضافه می‌کند. این می تواند طیف گسترده ای از تکنیک های بیانی را تولید کند و معمولاً در اجراهای انفرادی و گروهی استفاده می شود. از سوی دیگر، شیائو فلوتی است که از چوب بامبو یا چوب ساخته شده است. صدایی آرام‌تر و نفس‌گیر دارد و اغلب با ملودی‌های درون‌نگر و غنایی همراه است.

شنگ: شنگ یک ساز باستانی نی مانند است و یکی از قدیمی ترین سازهای دهانی در جهان به شمار می رود. این ساز از چندین لوله بامبو درست شده است که به یک محفظه باد متصل هستند. هر لوله دارای یک نی فلزی است که وقتی نوازنده هوا را به ساز می دمد به لرزه در می آید. شنگ صدایی منحصر به فرد و دلنشین دارد و می تواند هارمونی غنی ای ایجاد کند. این ساز، یک ساز همه کاره است که اغلب در موسیقی سنتی و معاصر چین استفاده می شود.

سوونا: سوئونا یک ساز دو نی ای است که شبیه ترومپت است. صدایی قدرتمند و نافذ دارد که آن را برای اجراهای خارج از منزل و مناسبت های جشن مناسب می کند. سوئونا معمولاً در اپرای سنتی چینی، راهپیمایی ها و موسیقی محلی استفاده می شود.

باوو: باوو یک ساز بادی با نی و لوله ای است که از بامبو ساخته می شود. با دمیدن هوا در نی نواخته می شود و صدایی مالیخولیایی و روح انگیز می آفریند. باوو اغلب در موسیقی فولکلور استفاده می شود و به دلیل قابلیت های خود در بیان احساسات شناخته شده است.

هولوسی: هولوسی یک ساز بادی مشابه نی است و به شنگ شباهت دارد، اما لوله های آن کمتر هستند. این شامل یک تکه کدویی شکل با لوله های بامبو و یک دهانه است. هولوسی صدایی ملایم و دلنشین تولید می کند و معمولاً در موسیقی محلی استفاده می شود.

 

سازهای کوبه ای

سازهای کوبه ای چینی نقش اساسی در موسیقی سنتی ایفا می کنند و ریتم ها را ارائه می دهند و به آهنگ ها عمق می بخشند. نمادین ترین ساز کوبه ای گو، مجموعه ای از طبل های کوک شده از چوب یا برنز است. گوژنگ، یک زیتر کنده شده با پل های متحرک، به دلیل توانایی آن در تولید الگوهای ریتمیک، اغلب به عنوان ساز زهی و کوبه ای در نظر گرفته می شود.

سازهای کوبه ای چینی طیف وسیعی از سازها را در بر می گیرد که هر کدام ویژگی ها و تکنیک های نوازندگی منحصر به فرد خود را دارند. برخی از نمونه های قابل توجه عبارتند از:

 

طبل (Gu): درام جایگاه برجسته ای در گروه های کوبه ای چینی دارد. نمادین ترین درام گو است که در اندازه ها و مواد مختلف عرضه می شود. طبل چوبی بشکه ای شکل که اغلب با طرح های پیچیده تزئین شده است، صداهای عمیق و پرطنین تولید می کند. گو معمولا با چوب یا پتک نواخته می شود و به عنوان ستون فقرات ریتمیک موسیقی چینی عمل می کند.

 

سنج (Bo): سنج که در زبان چینی به آن bo معروف است، صفحات فلزی هستند که با برخورد به یکدیگر صدایی تیز و فلزی تولید می کنند. آنها اغلب برای برجسته کردن ضربات خاص یا برجسته کردن تغییرات در موسیقی استفاده می شوند. سنج عنصری از روشنایی و انرژی را به گروه‌های کوبه‌ای چینی اضافه می‌کند.

 

گونگ‌ها (Luo): گونگ‌ها که به luo معروف هستند، دیسک‌های فلزی بزرگی هستند که دارای یک باس مرکزی هستند. هنگام ضربه زدن با پتک، صدایی عمیق و طنین دار با کیفیت هارمونیک غنی تولید می کنند. گونگ‌ها در موسیقی چینی ضروری هستند و پایه‌ای برای الگوهای ریتمیک و ایجاد لهجه‌های دراماتیک و قدرتمند ایجاد می‌کنند.

 

بلوک (Mu): بلوک های چوبی که به عنوان مو شناخته می شوند، سازهای کوبه ای کوچکی هستند که از چوب سخت تراشیده شده اند. آنها با پتک زده می شوند و صدای کلیک مشخصی تولید می کنند. بلوک ها اغلب برای تأکید بر ضربات خاص یا ایجاد الگوهای ریتمیک در موسیقی چینی استفاده می شوند.

اهمیت فرهنگی سازهای چینی

موسیقی نقش مهمی در اجرای اداب و رسوم چینی داشته است. بر اساس افسانه های چینی، «فوشی»، خان باستانی چینی، سازهای مختلف چینی را ساخته است. در دوره های مختلف؛ از موسیقی برای باروری زمین، مراسم ازدواج و تدفین، پیروزی در جنگها و دیگر مسائل مهم اجتماعی استفاده می شدند. از گذشته تا کنون سه نوع موسیقی در چین حضور پررنگی داشتند که شامل موسیقی مردمی یا فولکلور، موسیقی درباری و مخصوص امپراتورهای چینی و در نهایت موسیقی آئینی بود. به دلیل روابط فرهنگی بالای چین با دیگر ملل آسیایی، بسیاری از سازهای سنتی چینی، شباهت های غیرقابل انکاری با سازهای ایرانی دارند.

برای مثال بسیاری پژوهشگران حوزه موسیقی معتقدند ساز گوجن در چین مشابه ساز قانون در ایران است. سازهایی که در بالا اشاره شد، اهمیت فرهنگی زیادی در چین دارند، زیرا عمیقاً با موسیقی سنتی، فولکلور و آیین های فرهنگی در هم آمیخته اند. آنها بخشی جدایی ناپذیر از رویدادهای مختلف اجتماعی و تشریفاتی مانند عروسی، مراسم مذهبی و اجراهای اپرا بوده اند.

این سازها فراتر از اهمیت موسیقایی خود، حامل میراث فرهنگی چین برای نسل جوان نیز محسوب می شوند. آنها حس نوستالژی و هویت باستانی را برای نسل جدید چین را دربردارند. یادگیری و نواختن سازهای چینی به راه های مهمی برای حفظ و ترویج سنت های فرهنگی چین تبدیل شده است.

 

آلات موسیقی چینی دارای ویژگی های متمایز است که آنها را از سازهای دیگر سنت ها متمایز می کند. بسیاری از سازها از ترازوهای سنتی چینی مانند مقیاس پنتاتونیک استفاده می کنند که یک پالت تونال منحصر به فرد ایجاد می کند. علاوه بر این، استفاده از تکنیک هایی مانند ترمولو، ویبراتو و گلیساندو به موسیقی عمق و بیان می بخشد.

 

این ابزارها صرفاً منبع سرگرمی نیستند. آنها عمیقاً با فرهنگ و معنویت چینی پیوند خورده اند. آنها اغلب در مراسم سنتی، جشنواره ها و نمایش های تئاتری و همچنین در اعمال مراقبه مانند آیین های تائوئیستی و بودایی استفاده می شوند. آلات موسیقی چینی همچنین دارای معانی نمادین است که جنبه های مختلف طبیعت، اساطیر و مفاهیم فلسفی را نشان می دهد.

 

بازیابی سازهای مختلف چینی

در طول قرن ها، آلات موسیقی چینی به دلیل تغییرات اجتماعی و فرهنگی با چالش هایی روبرو بوده است. با این حال تلاش هایی برای حفظ و احیای موسیقی و سازهای سنتی صورت گرفته است. سازمان ها و مؤسساتی که به حفظ میراث موسیقی چین اختصاص دارند تأسیس شده اند و نسل جوان به طور فزاینده ای به یادگیری و نواختن این سازها علاقه نشان می دهد.

در حالی که حفظ سازها و موسیقی سنتی حیاتی است، نوازندگان چینی نیز نوآوری و تلفیق با سبک های مدرن را پذیرفته اند. هنرمندان معاصر سازهای چینی را در ژانرهای مختلف از جمله پاپ، راک و جاز گنجانده اند و ترکیبی منحصر به فرد از صداهای سنتی و مدرن ایجاد کرده اند. این ترکیب نه تنها مخاطبان جوان را جذب می کند، بلکه به معرفی موسیقی چینی به صحنه جهانی کمک می کند.

آلات موسیقی چینی میراث فرهنگی متنوعی است که هزاران سال  تاریخ را در بر می گیرد. از ملودی های غم انگیز گوکین تا ریتم های پر نشاط  گوژنگ، این سازها نشان دهنده ارتباط عمیق بین موسیقی، تاریخ و معنویت در فرهنگ چینی است. با ادامه تلاش‌ها برای حفظ و احیای موسیقی سنتی، سازهای چینی در حال یافتن عبارات جدیدی در زمینه‌های معاصر هستند. برای شناخت بهتر سازهای کشورهای مختلف، دیگر بخشهای وبسایت زیکو را بخوانید.